Kerkenvisies | Voor een duurzame toekomst van kerkelijk erfgoed

Kerkelijk en niet-kerkelijk Nederland is in de ban van de kerkenvisies. De komende jaren stelt het ministerie van OCW hiervoor 13,5 miljoen euro beschikbaar. De inzet is een duurzame toekomst voor ons religieus erfgoed. Het is de bedoeling dat lokale partijen samen afspraken maken voor het ontwikkelen van een integrale kerkenvisie voor hun dorp of stad. 

Bij het opstellen van een kerkenvisie komen heel wat vragen voorbij. Welke kerken en kerkelijke gebouwen hebben we zoal in onze gemeenten? Hoe worden deze gebruikt of geëxploiteerd? Wat kunnen we behouden? Wie participeren in de uiteindelijke besluitvorming? Het gaat om een multifunctioneel gebruik van de gebouwen. Een kerkenvisie moet dan ook zo volledig mogelijk zijn: álle kerken in een stad of regio moeten worden meegenomen, inclusief interieurs, orgels en roerende goederen. 

Collaboration
Voor een brede kerkenvisie dienen lokale partijen zoals provincies, gemeenten, kerkeigenaren en erfgoedorganisaties nauw samen te werken. Op verzoek van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) schuift ook kerken- en monumentenverzekeraar Donatus regelmatig aan bij een overleg. Vanuit een lange historie beschikt deze organisatie over veel kennis en expertise rond kerkelijke gebouwen en de religieuze gemeenschappen die ze bouwden en gebruikten. Ook brengt zij specifieke bouw- en verzekeringstechnische kennis in en beheert zij een grote database van kerken in Nederland.

Zes pilots
Drie jaar lang stelt de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap circa drie miljoen euro per jaar beschikbaar voor integrale kerkenvisies. Vanaf 1 januari van dit jaar zijn er al middelen beschikbaar gesteld aan gemeenten die van plan zijn zo’n integrale kerkenvisie op te stellen. Inmiddels lopen er zes pilots verdeeld over het land: in Amersfoort (88 kerkelijke gebouwen), Ooststellingwerf (19), Oss (31), Rotterdam (44), Súdwest-Fryslân (160) en Zaanstad (60).

Points of interest
Een belangrijk onderdeel van een kerkenvisie vormen het analyseren, in beeld brengen en beheersen van materiële en financiële risico’s. Maar ook onderwerpen als veiligheid en preventie, waarmee zowel bezoekers, bestuurders als vrijwilligers te maken hebben, zullen de revue passeren. Aandachtspunten zijn bijvoorbeeld brand- en inbraakbeveiligingsmaatregelen, bliksemafleiding, aanstraalverlichting en overspanningsbeveiliging. Met name wisselende besturen en vrijwilligers dienen daar goed van op de hoogte te zijn en te blijven. Het is daarom van groot belang de kennis te borgen en te certificeren. (Meer info op www.kerkrisicocheck.nl).

Exclusieve expertise
Donatus beschikt over kennis en exclusieve expertise. In haar 166 jaren tellende geschiedenis heeft zij meer dan 4.500 kerken in haar portefeuille opgenomen, het overgrote deel van alle Nederlandse kerken, zowel monumentale als hedendaagse kerkgebouwen alsook herbestemde kerken. Naast meedenken in diverse bijeenkomsten dit jaar, participeert Donatus ook in discussies van allerlei belanghebbende partijen om de juiste afwegingen te maken. De overheid levert namelijk geen blauwdruk waaraan voldaan moet worden. Wel komt de RCE binnenkort met een blauwdruk. Een kleine dorpskerk in het noorden of zuiden behoeft nu eenmaal een andere aanpak dan een grotere kerk in het hart van Nederland of een krimpregio als Zeeland. 

Eric van Grieken

Senior Relatiebeheerder
Donatus Insurance

De kerkenvisie-pilots die nu draaien, zijn de afgelopen jaren voorafgegaan door zo’n twintig andere, zoals een visie op vijf katholieke kerkgebouwen in Bergen op Zoom (2007), een overzicht van wederopbouwkerken te Eindhoven (2011), een beschouwing van de 23 Deventer kerkgebouwen (2013) en een beschrijving per kerkgebouw door het dekenaat Heerlen (2013). Deze visies zijn allen verschillend, maar de huidige generatie kerkenvisies dienen meer uniform te zijn. (Bron: Toekomst Religieus Erfgoed)