Gebietsentwicklung: "Eine Mobilitätsdrehscheibe funktioniert nur, wenn die Summe aller Aspekte stimmt

“Een mobiliteitshub is nooit een doel op zich. Het is een middel om verandering in de mobiliteit te realiseren, zodat de leefbaarheid en bereikbaarheid van een gebied toeneemt of behouden blijft”, vertelt Jasper Homrighausen. Hij is als teamleider werkzaam bij de afdeling Mobiliteitshubs van Haskoning, sinds kort de nieuwe naam van Royal HaskoningDHV. Aan tafel zitten nog twee collega’s van deze afdeling, namelijk leading professional Jarko van Nunen en adviseur Jet Schaap. Benieuwd naar de ervaringen en visie van dit gerenommeerde advies- en ingenieursbureau, vroegen wij hen naar hun zienswijze inzake mobiliteitshubs. Wat maakt een dergelijke hub succesvol en waar zitten er verbeterpunten?

Schaap: “We zien vaak dat er bij gebiedsontwikkeling onvoldoende vroegtijdig over de mobiliteit wordt nagedacht terwijl dat nu juist één van succesfactoren is. Hier zit dus al een sterk verbeterpunt. Daarnaast is het bij een mobiliteitshub belangrijk om in een vroeg stadium de belangen van verschillende stakeholders op tafel te hebben, inclusief organisaties als NS en ProRail. MIRT-verkenningen laten immers zien dat er behoefte is aan integrale bereikbaarheidsplannen die meerdere opgaven verbindt. Door hubs integraal te benaderen, komen mobiliteit, infrastructuur, woningbouw en gebiedsontwikkeling samen. Een mooi voorbeeld vormt de mobiliteitshub in de Utrechtse wijk ­Papendorp. Hier stelden wij in een vroeg stadium de vraag of er geen functies aan de hub gekoppeld moest worden zodat hij gaat functioneren als een sociale, veilige plek waar men voor meer dan alleen mobiliteit terechtkan. Denk hierbij aan horeca, winkels of een sportschool.” Homrighausen vult aan: “Het is ook belangrijk om na te denken over de tijdstippen waarop de faciliteiten gebruikt worden. ’s Avonds is een carpoolplein een stille, onprettige plek. Creëer je er echter ook een sportschool, die veelal in de avonduren bezocht wordt, dan ontstaat er meer reuring en dus een aangenamere plek die veiliger voelt.”

Multimodale hub

De multimodale hub Ede-Wageningen vormt een schoolvoorbeeld van een integraal project. Het team van mobiliteits- en railexperts van Haskoning heeft, samen met opdrachtgevers ProRail, NS en de gemeente Ede, een ruimtelijk ontwerp gecreëerd dat een belangrijke schakel in de mobiliteitstransitie vormt. De hub omvat, naast een nieuw stationsgebouw, onder meer een reizigerstunnel, nieuwe perrons, een langzaamverkeersbrug, een grote fietsenstalling, winkels, horeca en een parkeergarage. Verkeersstromen worden waar mogelijk ontvlochten en bij elkaar gebracht waar het moet. Het nieuwe station creëert een hub voor duurzaam vervoer en vormt de toegangspoort naar de natuurgebieden van de Veluwe, Wageningen University & Research en nieuwe wijken rondom het station.

Doelgroepanalyse

Een ander verbeterpunt ziet Van Nunen bij de inpassing van de behoeften van de uiteindelijke gebruikers: “Vaak wil men een hub zonder goed over de toekomstige gebruiker nagedacht te hebben. Om de gebiedsontwikkeling te laten slagen, hebben wij experts in huis die de doelgroep goed in kaart brengen. Zij doorleven de wensen en behoeften van de toekomstige gebruikers door een klantreis te doorlopen. Het liefst gaan we met de toekomstige gebruikers in gesprek zoals bij P+R Nijmegen Noord. We zijn daar met een dichtbijgelegen ziekenhuis in gesprek gegaan om te onderzoeken onder welke voorwaarden het personeel gebruik kan maken van de hub.”

Adaptief en toekomstbestendig

Volgens Van Nunen is er tevens meer aandacht nodig voor adaptief en toekomstbestendig ontwerpen: “De functie van een hub kan in de loop der jaren immers veranderen. Vaak kun je ook vooruitdenken door je af te vragen welke toekomstscenario’s wenselijk, kansrijk en realistisch zijn. Een circulair ontwerp met demontabele materialen maakt de hub aanpasbaar en daarmee toekomstbestendig. Hetzelfde geldt voor het gebruik van courante elementen en maatvoering. Of anticipeer bij de fundering en constructie op het toevoegen van extra verdiepingen. Er zijn genoeg mogelijkheden.”

Organisatie en financiering

Door het formuleren van heldere maatschappelijke businesscases die de meerwaarde van hubs aantonen, is de kans groter dat bestuurders financiering voor de hub vrijmaken. Homrighausen legt dit uit aan de hand van het deelfietsproject met hubs in Overijssel: “Hier zijn investeringen gedaan die zichzelf niet terugverdienen met enkel fietsverhuur. De MKBA toonde echter aan dat de fietsen en hubs óók een bijdrage leveren aan het toerisme en de werkgelegenheid. Immers, veel bussen rijden in de avonduren niet meer. Mensen die zijn aangewezen op dit vervoermiddel kunnen dankzij de deelfiets nu ook ’s avonds in de stad werken. Op deze manier wordt de investering sneller rendabel.”

Näherung

“Elke hub is anders, maar er bestaat wel één slagvaardige aanpak voor een realistische route naar een succesvolle hub. Daarvoor kijken wij ernaar vanuit vijf perspectieven: doel en doelgroep, gewenste functionaliteiten, locatie en inpassing, het ontwerp en de organisatie en financiering. Immers, een mobiliteitshub werkt alleen als de optelsom van alle aspecten klopt”, besluit Homrighausen.