Platform over nieuwbouw, renovatie, restauratie en transformatie
Op dinsdag 14 oktober is woontoren De Catharina op feestelijke wijze overgedragen aan opdrachtgever SAREF (Syntrus Achmea Real Estate & Finance). De indrukwekkende woontoren van zestien verdiepingen biedt ruimte aan 103 twee- en driekamer huurappartementen, waarvan 42 in het middeldure segment en 61 in de vrije sector. Op de bovenste verdiepingen zijn bovendien royale en dubbelhoge penthouses met een schitterend uitzicht gerealiseerd. Voor de vorm van het gebouw koos architect en partner Liesbeth van der Pol van Dok Architecten voor een eigenzinnig melkmeisje, dat op haar schouders een juk met melkemmers draagt. In combinatie met de groene rok in geglazuurde bakstenen wordt heel mooi verwezen naar de Zaanse (mozaïek)geschiedenis van het gebied.
Het balletje voor De Catharina kwam al in 2015 aan het rollen toen ontwikkelaar KPO Planontwikkeling samen met Bot Bouw een tender van NS Stations won. “Ambitie was om op de voormalige en binnenstedelijke NS-stationslocatie een woontoren te ontwikkelen die in maat, schaal én uitstraling bemiddelt tussen het station, de Provincialeweg, een fietstunnel, de bestaande (belendende) kantoorgebouwen en het nieuwe centrum, dat een heel Zaanse kwaliteit heeft gekregen”, vertelt Richard Groen, ontwikkelingsmanager namens Bot Bouw. “Hierbij werd ook Dok Architecten betrokken. Samen hebben wij gezocht naar een efficiënte gebouwstructuur, met mooie draaglijnen, waarin alle functies bovendien goed geordend zijn. Van wonen tot opbergen. Eenmaal de structuur stond, kreeg het gebouw al snel zijn fraaie vorm.”
“Een belangrijk uitgangspunt voor deze vorm was de alzijdigheid van het gebouw”, vertelt Van der Pol. “De nieuwbouw moest aan alle kanten mooi zijn, zonder herkenbare achterkant. Bovendien moesten alle woningen voldoende kwaliteit krijgen. Een flinke opgave, omdat het gros van de gevels uitkijkt op het spoor, de Provincialeweg en/of de naastgelegen kantoorgebouwen.” In veel gevallen leidt deze opgave tot saaie gebouwen waarin de programmapuzzel het wint van de architectuur, weet ze. “In plaats hiervan hebben wij in Zaandam voor een alternatieve aanpak gekozen. Terwijl we de puzzel aan het oplossen waren, hebben we al geschetst op de bijbehorende architectuur. Hierbij ontstond al snel het idee om de balkons met lange witte lijnen te verbinden, alsof zij door tuien worden gedragen. Deze tuien zijn vervolgens bevestigd aan grote masten, waardoor het gebouw direct karakter kreeg. Zo zijn op een hele leuke manier pragmatische oplossingen verbonden aan emotionele uitdrukkingskracht.”
In haar zoektocht naar de Zaanse kwaliteit van het gebouw kwam Van der Pol al snel uit bij het melkmeisje; een houten juk dat op de schouders van een meisje wordt gedragen en waaraan touwen met melkemmers bungelen. “Een mooi voorbeeld van slimme draagtechniek, die je niet alleen terugziet in de balkons, maar ook in de rest van het gebouw. Zo is de toren, die liefkozend melkmeisje Catharina wordt genoemd, gekleed in typisch Zaanse kledij.”
Zaans wordt al snel vertaald in Zaanse huisjes, die zich kenmerken door een groene kleur en witte banden, weet Van der Pol. “Wij zijn vanuit dit idee afgedwaald naar een groene satijnen rok met witte garendraden, waarbij het slanke silhouet van het melkmeisje subtiel verwijst naar de rijke geschiedenis van het gebied. Een zeer fantasierijk ontwerp, dat in een hele hechte samenwerking met Bot Bouw tot uiting is gekomen. We hebben ons ongegeneerd op elkaars terrein begeven en elkaar ondersteund in onze brede zoektocht naar de juiste vierkantemeterverhouding én geveluitdrukking. Hierdoor heeft het gebouw echt betekenis gekregen.”
“Om het ontwerp architectonisch en bouwtechnisch tot wasdom te laten komen, zijn alle keuzes tot in detail uitgewerkt en afgestemd”, vertellen Groen en Van der Pol. “Bijvoorbeeld met betrekking tot de balkons en belijningen, maar ook ten aanzien van de gevels waarbij groene geglazuurde bakstenen de indruk van een satijnen rok wekken.” De noordgevel met inpandige bergingen heeft daarentegen een eigenzinnige invulling gekregen met blauwe tinten. Hiermee wordt subtiel verwezen naar de beroemde Franse schilder Claude Monet, die maar liefst 25 schilderijen en negen schetsen van Zaandam maakte. Groen: “Ook hier zie je onze hechte samenwerking heel duidelijk terug. De gevel is een hele moderne vertaling van de Zaanse thema’s. Dit maakt het gebouw heel karakteristiek, zonder te vervreemden. Wanneer je nu langs het gebouw loopt, voel je dat het hier thuishoort, terwijl het op een hele uitdagende locatie is gebouwd.”
Waar veel hoogbouwprojecten eindigen met een plat dak, heeft De Catharina een bijzondere kap gekregen met uiteenlopende hoeken en een doorstekende mast, die niet alleen zichtbaar is vanuit de dubbelhoge penthouses, maar voor iedereen die Zaandam binnenrijdt, vertelt Groen. “Een architectonische bijzonderheid zijn bovendien de entree en de onalledaagse wijze waarop de plint is vormgegeven.” “Eenmaal goed op dreef met het melkmeisje en haar satijnen rok, ontstond al snel het idee voor een verrassende afronding”, vult Van der Pol aan. “Hierbij was het heel aantrekkelijk om de onderkant van de rok iets op te lichten, waardoor de mooie witte kanten onderrokken zichtbaar worden. Dit is vertaald in een lingerie-achtige kanten verbeelding, die rondom met behulp van Augmented Reality en een sjabloon op het metselwerk is geschilderd. Hierdoor landt de plint heel mooi in zijn omgeving. Alsof het gebouw er altijd heeft gestaan.”
