A16 Rotterdam: 11 km lange energieneutrale snelweg

Nog een paar maanden en dan opent de A16 Rotterdam, een 11 kilometer lange rijksweg tussen de A16/A20 bij het Terbregseplein en de A13 bij Rotterdam The Hague Airport. Bouwcombinatie De Groene Boog heeft een waar huzarenstukje afgeleverd. Het is een project van superlatieven en innovatieve technieken. Zo is de fly-over bij het Terbregseplein gebouwd volgens een voor Nederlandse begrippen unieke incremental launching method en ook de 2,2 kilometer lange Rottemerentunnel is verre van alledaags te noemen. Het is bovendien de eerste tunnel op gelijkstroom. Samen met operationeel directeur Dieter Behaeghel bespreken we de highlights van deze eerste energieneutrale snelweg mét tunnel ter wereld.

De A16 Rotterdam wordt in opdracht van Rijkswaterstaat aangelegd door De Groene Boog, een bouwcombinatie van BESIX, Dura Vermeer, Van Oord en TBI-bedrijven Croonwolter&dros en Mobilis. “Aan de noordkant van Rotterdam trekken we vanaf de A16 voorbij het Terbregseplein de snelweg door en maken via een boog de verbinding met de A13”, zo schetst Behaeghel het nieuwe tracé. “Het doel is om de doorstroming, bereikbaarheid en leefbaarheid in het noordoostelijk deel van Rotterdam en de omliggende regio te bevorderen. Onderdeel van de nieuwe verbinding is ook een directe aansluiting op Rotterdam The Hague Airport met een eigen toe- en afrit.”

Egyptenaren

De bouw van de A16 Rotterdam is gegund volgens een DBFM-contract. “Het betekent dat wij als opdrachtnemer ook instaan voor de financiering en het onderhoud gedurende 20 jaar”, zegt Behaeghel die voor dit artikel een toelichting geeft op de twee meest in het oog springende kunstwerken. “Qua techniek zijn de nieuwe fly-over en nieuwe Rottemerentunnel onder het Lage Bergse Bos echt wel huzarenstukjes. Voor de fly-over bij het Terbregseplein hebben we gebruikgemaakt van de methode van incrementeel lanceren als EMVI-oplossing. Dit is een bouwmethode voor het construeren van bruggen of viaducten, waarbij het brugdek in secties wordt opgebouwd vanaf één landhoofd en vervolgens met vijzels over de pijlers naar de andere kant wordt geschoven. Het is een methodiek die vaker wordt toegepast in gebieden met moeilijk toegankelijk terrein. Voor het schuiven worden teflonplaatjes toegepast om de wrijvingsweerstand op te heffen. Dit is vergelijkbaar met de boomstammen die de Egyptenaren gebruikten om blokken voor de piramides door de woestijn te transporteren; de teflonplaatjes zijn onze boomstammen. Bij de realisatie van de A16 Rotterdam kwam deze methodiek goed van pas, omdat we op die manier de fly-over hindervrij konden bouwen over de bestaande snelweg en het knooppunt heen, zonder afsluiting van de A16 of A20.”

Diverse primeurs

De fly-over is ondertussen klaar, net als de Rottemerentunnel trouwens. Al worden hier volgens Behaeghel nog wel de puntjes op de ‘i’ gezet. De 2,2 kilometer lange tunnel steekt slechts een meter uit boven het maaiveld. “Inmiddels is er een terp overheen aangebracht en zijn er bomen op het tunneldak aangeplant, zodat je straks niets meer van de tunnel ziet”, verzekert Behaeghel ons, en vertelt dat bij de bouw van de tunnel ook de nodige optimalisaties zijn behaald. “De grootste winst zit ‘m in het feit dat we hebben gewerkt met een vloer van gewapend onderwaterbeton, die tevens als constructievloer dient en dus geen tijdelijke functie heeft zoals bij een klassieke bouwmethode. Het is de eerste keer dat het op deze schaal is toegepast. Duurzaamheid was daarbij de belangrijkste drijfveer, want het scheelt een enorme hoeveelheid aan beton en je hoeft minder diep te ontgraven.” 

Wat de tunnel verder uniek maakt is de installatietechniek. “Het is de eerste tunnel op gelijkstroom, en dat maakt hem betrouwbaarder en energie-efficiënter. Tegenwoordig wordt alles in BIM 3D ontworpen, maar hier zijn we nog een stap verder gegaan door een virtuele tweelingbroer te maken van de tunnel, de TWIN16. In deze digitale versie van de tunnel zijn alle systemen en scenario’s aan de voorkant getest. Heel veel fouten zijn er op die manier aan de voorkant al uitgehaald.”

Kunstwerk 58

De Groene Boog kreeg lopende het project nog een aanvullende opdracht toegewezen. “Kunstwerk 58 ligt in de A16 net voor het Terbregseplein en na onderzoek door Rijkswaterstaat bleek het viaduct in een slechtere staat dan eerder voorzien”, zegt Behaeghel. “Om de veiligheid te borgen, hebben we in allerijl een ondersteuningsconstructie onder het viaduct geplaatst, om vervolgens samen met Rijkswaterstaat tot een definitieve oplossing te komen. Dat leidde tot een complete vervanging van het viaduct en dus een aanvullende opdracht voor ons. In eerste instantie hebben we de optie onderzocht om de bestaande A16 volledig af te sluiten en in vier weken tijd een nieuw viaduct te bouwen. Daar zijn verkeersmodellen voor gemaakt en die lieten zien dat een dergelijke afsluiting files zou veroorzaken tot Utrecht aan toe. Het kwam neer op 70 miljoen voertuigverliesuren. Daarom hebben we een alternatief uitgewerkt met een tijdelijke wegverlegging over een hulpbrug en daar zijn we nu nog druk mee. In september zal het verkeer in beide richtingen weer over het nieuwe kunstwerk kunnen rijden, net voor de openstelling van de A16 Rotterdam.”

Zo’n omvangrijk project kan natuurlijk niet zonder hinder. “Toch hebben we dat zoveel mogelijk weten te beperken”, zegt Behaeghel. “Zo hebben we langs het tracé een separate bouwweg met diverse hulpbruggen aangelegd om het lokale verkeer zo min mogelijk te verstoren. Ook de gekozen bouwmethodieken hebben aanzienlijk bijgedragen aan het voorkomen van hinder. Verder zien we het als onze maatschappelijke plicht om bij een project van deze omvang in een gebied als Rotterdam iets verder te gaan dan alleen het beperken van hinder. We hebben de omgeving dan ook nadrukkelijk betrokken bij het project en zelfs een onderwijsprogramma opgezet dat ingezet wordt vanaf de lagere school tot aan de TU Delft. Al met al kun je een boek schrijven over de A16 Rotterdam”, zegt Behaeghel tot besluit. De A16 Rotterdam wordt in oktober opengesteld voor verkeer.