Poortgebouw ENKA in Ede: restauratie en herbestemming van een icoon

Jarenlang was het voormalige Poortgebouw van ENKA in Ede buiten gebruik. Doodzonde, vond BOEi, een non-profitorganisatie die zich hard maakt voor de restauratie van leegstaande gebouwen. Zij schakelde Bouwbedrijf Kreeft in om het Poortgebouw nieuw leven in te blazen, als short stay-appartementencomplex. Projectleider Richard Koevoet biedt een kijkje in de restauratie en herbestemming.

“De uitdaging was om de appartementen zo efficiënt mogelijk in het bestaande casco te plaatsen”, vertelt Koevoet. “Maar ook om de uitstraling van het pand zoveel mogelijk terug te brengen naar hoe die ooit was. We hebben bijvoorbeeld het oorspronkelijke ENKA-logo op de voorzijde van het gebouw gereconstrueerd en de kenmerkende rode houten kozijnen teruggebracht. Ook de lantaarns op de voorgevel zijn gerestaureerd en we hebben de vlaggenmasten volledig gereconstrueerd.”

Oud en nieuw

Toch was het soms nodig om een nieuwe richting in te gaan. “Er was een middengebied onder de sheddaken met weinig bruikbaar daglicht. De vraag was hoe we daar een nuttige leefruimte van gingen maken. Uiteindelijk hebben we in het ontwerp iets opgenomen dat je bij een monument niet zo snel verwacht: een gat in het dak maken voor een dakterras. De Rijksdienst en de Monumentencommissie vonden het unaniem een goed plan met veel meerwaarde. Daar hebben we een heel goede slag mee geslagen.”

Voornamelijk in de openbare ruimtes, zoals de hallen en de trappengang werd de oorspronkelijke stijl echter zoveel mogelijk doorgevoerd, vertelt Koevoet. “Een bijzonder element is de centrale hal, die een monumentale waarde heeft. Deze ruimte heeft een volledig marmeren vloer en wandbekleding. Die gaan we restaureren. Ook binnen het gebouw willen we de cultuurhistorische waarde behouden.”

Meer dan duurzaam

“Samen met BOEi hebben we als Bouwbedrijf Kreeft de doelstelling om vooruitstrevend te zijn in duurzaamheid en circulariteit. Per onderdeel hebben we gekeken hoe we het zo circulair mogelijk konden aanpakken”, aldus Koevoet. “Het grootste punt was ook meteen het makkelijkste: het bestaande casco dat blijft staan. Daarnaast hebben we op de platte daken dakbedekking gelegd van Leadax Roov. Dat wordt gemaakt van PVB-folie, een afvalstroom uit gelaagd glas. Je kunt dat product in de toekomst ook weer één op één hergebruiken als grondstof voor hetzelfde product. Het groendak is opgebouwd met circulair substraat en de looppaden op het dak hebben we niet van beton gemaakt, maar van perzikpitten, een restproduct uit de industrie. In de sloop hebben we gekeken naar welke waardevolle materialen nog bruikbaar waren. Zo hebben de vele kunststof kozijnen elders een nieuwe bestemming gekregen.”

“Ook hebben we lege voorzetwanden geplaatst en die gevuld met wol van Knauf. Daarbij wordt geen lijm gebruikt, waardoor het materiaal herbruikbaar blijft. Ook in de warmtevoorziening stond duurzaamheid hoog in het vaandel, daarom zijn we niet aangesloten op de gasleiding, maar op het warmtenet van Ede. Dat wordt weer verwarmd met snoeiafval uit de gemeente Ede. Zo is de cirkel mooi rond.”

Iconische plek

“Het was belangrijk om het karakter van het gebouw in ere te herstellen”, vertelt Koevoet. “Een aantal belangrijke panden op het ENKA-terrein heeft een monumentale status, maar dit pand is bijzonder herkenbaar. Voor veel mensen in Ede die daar nog gewerkt hebben, is het belangrijk dat het behouden blijft en een nieuwe functie krijgt. Zo draagt het project bij aan de omgeving en de cultuurhistorische waarde van het hele gebied.”