Cartesius Utrecht: bouwen voor een gezond stedelijk leven

Pilotproject voor de World Health Organization (WHO)

In Utrecht verrijst een wijk met een uitzonderlijke ambitie: een stedelijke leefomgeving dat een langer gezond en gelukkig leven voor iedereen faciliteert. Het project Cartesius, ontwikkeld door MRP en Ballast Nedam Development, in samenwerking met de gemeente Utrecht en NS Stations, is gebaseerd op de wetenschappelijke inzichten van de zogeheten ‘blue zones’ – regio’s waar mensen bovengemiddeld gezond oud worden.

Jozien Timmers, Head of Architecture bij MRP en verantwoordelijk voor het bewaken van het Cartesius-concept: “De blue zones, onder andere in Japan en Griekenland, hebben drie dingen gemeen: mensen eten er gezond, hebben dagelijks beweging en leven in een gezonde community waarin naar elkaar wordt omgekeken. Dit alles hebben we meegenomen in onze visie voor Cartesius.” Het concept is helder: een wijk waarin de omgeving uitnodigt tot dagelijks bewegen, gezonde voeding en gemeenschapszin.
De wijk wordt autoluw ingericht, met een Cartesius Park en een Groene Lus waarin iedereen makkelijk 10.000 stappen per dag kan zetten. De woningen – ongeveer drieduizend – worden ontwikkeld rondom groene zones met collectieve binnentuinen en ruimte voor ontmoeting. Bewoners krijgen inspraak in de inrichting van deze collectieve tuinen. Een ander voorbeeld van zo’n gedeelde ruimte is het iconische CAB, het voormalige NS-busdepot, dat wordt herontwikkeld tot de ‘grootste woonkamer van
Nederland’. Hier komen onder meer ontmoetingsplekken, een supermarkt, horeca- en andere voorzieningen voor de buurt.

Nieuwe inzichten

Het plannen van het project startte al in 2016 met de tender vanuit de gemeente Utrecht en NS. Dat betekent niet dat de destijds gemaakte plannen niet aan verandering onderhevig zijn, vertelt Timmers. “De ruggengraat, de dna-streng van Cartesius blijft geborgd, maar we zijn continu bezig om te kijken hoe de laatste inzichten rondom gezond stedelijk leven geïmplementeerd kunnen worden. Zo kijken we voor elk woonblok dat gebouwd wordt wat er beter kan. Kunnen we iets doen met de laatste kennis van bouwen met hout? Kunnen we een extra stap zetten qua energie, glas of zonnepanelen? Ook voor materiaalkeuzes doen we de hoogste belofte. En dus kijken we naar duurzamere materialen, circulair bouwen en slimme bouwmethoden. Zo blijven we onze plannen bijstellen op basis van nieuwe inzichten.” En dat doen de ontwikkelende en bouwende partijen niet alleen. Met de partners in het Convenant Bouwen aan een Gezonde Wijk zoals het UMC, de Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht wordt onderzocht wat innovaties zijn voor een gezond stedelijk leven. Dit wordt vervolgens ook gemonitord.

De World Health Organization (WHO) is in ieder geval onder de indruk van wat er in Utrecht gebeurt: Cartesius is inmiddels een pilot voor gezonde stedelijke ontwikkeling. Timmers: “Iedereen ziet dat we met iets bijzonders bezig zijn, waarmee we de wereld een stukje mooier maken. Bewoners krijgen hier alle faciliteiten van de stad, maar ook een thuis waar mensen samenleven in een mooie en groene wijk.” 

De wijk wordt gerealiseerd in fases en de zesde en laatste fase omvat een school, kinderopvang en sporthal. Het is de ambitie om het project voor 2031 af te ronden. Timmers is blij met de samenwerking met alle partijen. “Er wordt met heel veel plezier aan gewerkt en alle neuzen staan dezelfde kant op. We hebben hier de allerhoogste ambitie neergelegd en werken hard om die waar te maken. Dat geeft een kick en veel voldoening.”