Klimatenkas Hortus Botanicus gaat volledig van het gas af

Zichtbaar duurzaam en volledig klimaatneutraal

De Hortus Botanicus in een botanische tuin in het hart van Amsterdam met meer dan 6.000 tropische en inheemse bomen en planten. AKOR mag hier al vele jaren verschillende bouwkundige werkzaamheden verzorgen. “Door de jaren heen hebben wij als contractpartner van Hortus Botanicus alle panden op het terrein al onder handen genomen, verbeterd en vernieuwd”, vertelt John van der Spek, projectleider bij AKOR. “Ooit gestart met de Palmenkas uit 1911, werken wij op dit moment aan de karakteristieke Klimatenkas uit 1993. In het verleden hebben wij diverse kleine ingrepen uitgevoerd om deze kas technisch actueel te houden. In navolging hiervan zijn we in februari 2024 gestart met een ingrijpende verbouwing, met als doel om de Klimatenkas te verduurzamen en toekomstbestendig te maken.”

Van de Klimatenkas zijn alleen de betonnen en stalen hoofddraagconstructies behouden, vertelt Van der Spek. “Zodra de stripsloop gereed was, hebben wij de bestaande hoofddraagconstructies aangepast aan het nieuwe ontwerp. Ook hebben we een compleet nieuwe gevel en een nieuw dak gemaakt.” In de nieuwe situatie beschikt de Klimatenkas niet over een glasdak, maar over een dak met transparante en isolerende luchtkussens van ETFE-folie, vertelt hij. “In combinatie met nieuwe aluminium vliesgevels met dubbelglas ontstaat een hoog-isolerende huid, die een klimaatneutrale toekomst mogelijk maakt. Zónder het beeldbepalende silhouet van de iconische kas te beïnvloeden. Doordat nog meer daglicht naar binnen stroomt, kan de groene collectie van de Hortus zich optimaal ontwikkelen.”

Volledig van het gas af

Een belangrijke ambitie van Hortus  is om de Klimatenkas duurzaam te verwarmen, weet Van der Spek. “Om dit mogelijk te maken, hebben wij jaren geleden al een zeshonderd meter lange ondergrondse verbinding gerealiseerd vanaf het H’ART Museum (voorheen: Hermitage) naar de Klimatenkas. Hierdoor kan de restwarmte van het H’ART Museum duurzaam benut worden voor de verwarming van de plantenkas. Dankzij de hoog-isolerende gebouwschil kan de Klimaten­kas straks zelfs volledig van het gas af. Daarmee wordt deze kas de eerste zichtbaar duurzame én volledig klimaatneutrale publiekskas van Nederland.”

Waterval als functionele blikvanger

Eind oktober was de Klimatenkas wind- en waterdicht. “De eerste taart hebben we op”, vertelt een trotse Van der Spek. “Intussen zijn we volop bezig met de binnenafbouw. Een blikvanger in dit kader is de 6 meter hoge waterval, die wordt opgebouwd uit gerecyclede Amsterdamse tuintegels.” De waterval krijgt een belangrijke functie in de kas, weet hij. “De constante waterstroom langs de tegels zorgt er namelijk voor dat de luchtvochtigheid in de kas op peil blijft. Daarmee creëren we een ideaal groeiklimaat voor de planten en mossen.” Ook wordt een uitkijkplatform toegevoegd, waarna AKOR en haar bouwpartners na de feestdagen beginnen met de inrichting van de kas. Van de looppaden tot en met de installaties in de vloeren, aldus Van der Spek. “Eind maart/begin april moeten alle werkzaamheden gereed zijn. Dan start immers het pootseizoen van de planten, die op dit moment tijdelijk in België zijn opgeslagen. In juni wordt de kas feestelijk geopend tijdens de viering van 750 Jaar Amsterdam.”

Grote variëteit in maatvoering

Met de eerste mijlpaal op zak kijkt Van der Spek vol vertrouwen naar de afronding van het project, dat diverse uitdagingen kent. Zo beperkt de bouwplaats van de Klimatenkas zich tot een strook van slechts drie meter rondom de kas, vertelt hij. “Om deze reden worden alle materialen just-in-time op het project aangeleverd. Een deel van de materialen wordt zelfs via de Amsterdamse grachten naar de bouwlocatie gevaren, omdat de transportmogelijkheden in het centrum beperkt zijn.” De grootste uitdaging was echter om de maatvoering van de hoofddraagconstructies te bepalen en controleren. “In de voorbereidende fase stonden alle planten nog in de kas. Omdat de Klimatenkas een tropische kas betreft waarbij de planten grotendeels tot aan het dak en de gevels reiken, was het niet eenvoudig om de grote variëteit in maatvoering inzichtelijk te krijgen. Uiteindelijk zijn meerdere 3D-scanacties uitgevoerd en samengevoegd in een 3D-model, op basis waarvan we deze prachtige renovatie realiseren.”