Markant project met een bijzondere geschiedenis

‘Alle tijdlagen in het gebouw zijn zichtbaar gehouden’

De twee Fenixloodsen in Rotterdam werden de afgelopen jaren getransformeerd. Bovenop de eerste loods kwamen appartementen, de tweede is nu getransformeerd tot Fenix, het nieuwe kunstmuseum over migratie. Bureau Polderman verzorgde voor opdrachtgever Droom en Daad het bouwhistorisch onderzoek en restauratieplan en ontwierp de transformatie van het bestaande gebouw.

Een markant project met een bijzondere geschiedenis. Architect Philip Mannaerts: “Het is officieel geen monument maar zo wilden we het wel behandelen, vanwege de cultuurhistorische waarde voor Rotterdam. Oorspronkelijk stond er één grote loods voor de overslag van goederen, de in 1923 gebouwde San Francisco-loods van de Nederlandsch-Amerikaanse Stoomvaart-Maatschappij (NASM), de latere Holland-Amerika Lijn. Dit was de grootste loods van de wereld op dat moment. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog bombardeerden de Duitsers de kades van de Rijnhaven, waardoor een deel van de loods werd verwoest. Na een centrale brand eind jaren ’40 werd besloten er twee aparte loodsen van te maken, Fenix I en II.” 

Gebouw met twee gezichten 

De architect liet zowel de ontstaanshistorie als de wederopbouwperiode terugkomen in het ontwerp. Alle belangrijke tijdlagen zijn hierdoor zichtbaar. De noordgevel heeft de uitstraling van de wederopbouwarchitectuur, de zuidgevel is een mengvorm van originele onderdelen en kenmerken uit de naoorlogse transformatie. Het ontwerp kwam tot stand in samenwerking met EGM architecten en in bouwteamverband met hoofdaannemer Dura Vermeer en diverse adviseurs. Het Chinese MAD Architects ontwierp daarnaast de centrale entree van het gebouw en de dertig meter hoge Tornado: twee gedraaide trappen vanuit het atrium die door het glazen dak boven de loods uit torenen om weer samen te komen op het panoramadek.

“We streefden samen naar het hoogst haalbare resultaat en zo werd het een uniek gebouw. Van buitenaf lijkt de loods klein door de omliggende bebouwing, aan de binnenkant voelt dat heel anders. De bovenmenselijke schaal van de loods creëert een bijzondere binnenruimte, perfect voor het museum.”

In Fenix komen historie, cultuur en kunst samen. De gerestaureerde monumentale loods staat op dé kades van vertrek en aankomst in Rotterdam. Kades waar voor miljoenen mensen een nieuw leven begon, op weg naar de Verenigde Staten of Canada of aangekomen vanuit China, Kaapverdië of Griekenland. Op deze plek geeft Fenix ruimte aan meer dan honderd kunstenaars, afkomstig uit alle continenten. Zij laten zien dat migratie tijdloos en universeel is. Op de begane grond zit Plein: een overdekt stadsplein van tweeduizend vierkante meter dat openstaat voor ideeën van iedereen om samen met Fenix programma’s te maken. Ook verschillende keukens in Fenix vertellen verhalen over migratie: in het museumcafé en de bakkerij, de ijssalon en Plein. 

Oorspronkelijke architectonische elementen

De architect besteedde veel aandacht aan het behoud van de karakteristieke elementen van het gebouw. Enorme stalen laaddeuren werden gerenoveerd en staan standaard open, een nieuwe pui aan de binnenzijde brengt licht en uitzicht naar binnen. “De betonnen draagconstructie aan de binnenzijde is ontdaan van alle verflagen, de stalen hoeklijnen op de kolommen zijn schoongemaakt en blank gelakt. Verder zijn veel oorspronkelijke architectonische elementen, zoals de lichtstraat, daklichten en karakteristieke stalen raampjes behouden gebleven, maar voorzien van isolatieglas.” 

Kortom: een flink renovatie- en transformatieproject, maar met aandacht voor historie en detail. Fenix werd op 16 mei 2025 geopend door koningin Máxima. Mannaerts is trots op het project: “We krijgen enthousiaste reacties en alle partijen hebben er met veel plezier aan gewerkt. Het gebouw is een waardevolle bijdrage voor de stad, op een bijzondere, gepaste locatie.”