Eine genossenschaftliche Wohnform als städtischer Pionier

Huizen om in te wonen, niet om winst mee te maken

In Amsterdam-Watergraafsmeer is een woongebouw gerealiseerd dat niet alleen technisch vernieuwend is, maar ook een nieuwe standaard zet voor gemeenschappelijk wonen in de stad. De Nieuwe Meent toont een combinatie van coöperatief opdrachtgeverschap, duurzame houtbouw en een sociale woonvorm. Een uniek project, met de nodige uitdagingen.

De Nieuwe Meent is een initiatief van een wooncoöperatie die sociale huurwoningen ontwikkelt. Het project omvat een houten woontoren met vijf woongroepen en laagbouw met sociale huurwoningen. Een woongroep is geschikt voor 4 tot 5 personen en beschikt over een eigen verdieping van 200 m2, met een gezamenlijke woonkamer, keuken, badkamer en privéverblijf. In de laagbouw zijn reguliere sociale huurwoningen gebouwd. Er zijn collectieve ruimtes zoals een daktuin, gedeelde wasruimte, kantoorplekken en een koffiebar in de plint – allemaal eigendom van de vereniging. In plaats van een commerciële ontwikkelaar trokken de toekomstige bewoners vanaf het begin de kar. De coöperatie maakte bewust duurzame keuzes zoals de keuze voor houtbouw, herbruikbare materialen, minimale parkeergelegenheid, een gemeenschappelijke daktuin en ten minste energieneutraal. Deze idealen waren leidend, wat het project uniek maakt. Een bijzondere en vernieuwende samenwerking tussen architect, bouwer en engineer maakte het geheel mogelijk. 

Bewoners als opdrachtgevers

Mira Nekova- Wagenaar, architect bij TtA: “Dit is een van de eerste sociale huurprojecten in Nederland waarbij toekomstige bewoners als opdrachtgevers optraden. TtA werd betrokken als onderdeel van de initiatiefnemers. De samenwerking met de bewoners was intensief. Via workshops en bijeenkomsten hebben zij invulling gegeven aan hun kernwaarden – duurzaamheid, diversiteit en zorgzaamheid – en commons.” Dit bottom-up proces was voor de architecten nieuw: in plaats van een traditioneel top-downontwerp, ontstond het gebouw door gezamenlijke invloed van bewoners en professionals.

Langdurig en uitdagend

Ook Arjan de Roo, afdelingsmanager en adviseur houtconstructies bij STEP Engineering, was al vroeg betrokken bij De Nieuwe Meent. De constructie is grotendeels in CLT (cross-laminated timber) uitgevoerd, met een betonnen kern voor lift en stabiliteit. De houtbouw verkeerde op dat moment nog in de pioniersfase in Nederland, vooral op het gebied van regelgeving, brandveiligheid en geluid. “Er was geen kant-en-klaar handboek, dus we hebben veel moeten onderzoeken en combineren met onze ervaring.” Zenit Bouw werd in een later stadium betrokken, toen het ontwerp en de keuze voor coöperatief opdrachtgeverschap al vastlagen. Als aannemer had Zenit Bouw een adviserende rol binnen het bouwteam. Het was voor haar de eerste keer dat zij een houten constructie bouwde. Rico Valkenburg, uitvoerder bij Zenit Bouw: “Het bouwproces was langdurig en uitdagend, vooral door sterk fluctuerende prijzen van hout en staal tijdens en na de coronapandemie. Soms dachten we: dit project gaat het niet halen.” Toch bleef de groep vasthouden aan haar idealen: bouwen in hout, energiepositief en met zo veel mogelijk herbruikbare materialen. Na de stabilisatie van de markt kwam de bouw in een stroomversnelling.

Houtpuzzel van CLT

Ook de uitvoering kende uitdagingen, zoals trilling van en naar de naastgelegen spoorlijn. Peutz deed trillingsonderzoek om schade aan het spoor te voorkomen en te zorgen voor de beste bouwconstructie. De toren heeft daarom een betonnen kern voor stabiliteit en de onderste verdiepingen zijn van beton. STEP Engineering werd hoofdconstructeur en ontwierp zowel de constructieve als akoestische aspecten van het gebouw. Zij maakte een compleet 3D-model, inclusief akoestiek, dat naar de houtbouwer ging voor productie. De houtlevering liep echter flinke vertraging op en was duurder, wat financiële druk gaf. Valkenburg: “Zonder dat hout konden we niets, en door de vertraging moesten we materialen tijdelijk opslaan. Maar alles viel uiteindelijk op zijn plek. We ontvingen één grote houtpuzzel van CLT. Daarna ging het snel. Alles is voorgemonteerd en elke schroef zat precies goed.” Naast circulair materiaalgebruik en houtbouw is De Nieuwe Meent energiepositief. Het gebouw is uitgerust met een eigen WKO en PV-panelen op zowel de toren als de grondgebonden woningen. 

Inmiddels is het gebouw overgedragen aan de vereniging. Terugkijkend zien alle betrokken partners het als een leerzaam en geslaagd project, met positieve reacties van bewoners én omgeving. Momenteel werken ze samen aan een vergelijkbaar project en hebben ze vertrouwen in houtbouw. Immers is het sneller, vriendelijker én toekomstbestendig. 

De Nieuwe Meent is meer dan een gebouw. Het is een innovatie manier van stedelijke ontwikkeling en een belangrijk voorbeeld voor betaalbare, duurzame en sociale woonvormen in Nederland. Een plek om te wonen, waarbij de winst wordt gehaald uit het leven met en zorgen voor elkaar. Het proces was lang en intensief, maar het succes heeft de weg geëffend voor toekomstige projecten.