De Stadstuin in Leidsche Rijn Centrum: Groene parel met allure

Het Utrechtse Leidsche Rijn Centrum is een bijzondere en stijlvolle tuin rijker. Voor een groot deel omzoomd door apparte-mentencomplexen biedt de langgerekte Stadstuin een onontbeerlijke groene buitenruimte voor bewoners. Voor de tuin moest een hoogteverschil van 7 meter overbrugd worden. Van deze nood is een deugd gemaakt, hetgeen de Stadstuin een zeer kenmerkende uitstraling heeft gegeven. Een gesprek met Marita Koch, projectleider Leidsche Rijn Centrum bij Baljon Landschapsarchitecten en Jos Vernooij, senior toezichthouder Stadsingenieurs bij de gemeente Utrecht over de uitdagingen, oplossingen en beplanting in het project.

Hoogteverschillen vieren

Inspiratie voor de Stadstuin deed het ontwerpteam onder meer op in de tuinen van Plecˇnik bij de Praagse burcht en de historische Franse tuinen. Het is niet heel moeilijk om deze inspiratie terug te zien in het ontwerp, dat opvalt door de grote centrale trappartij, de loofgang met sierlijke stalen reling en het warme kleurgebruik. Toch is het meest kenmerkende element van de Stadstuin het hoogteverschil. Op maaiveldniveau staat een monumentale boerderij die de bouw van de stadswijk heeft overleefd. 7 Meter hoger ligt het Berlijnplein, dat gebouwd is op het tunneldak van de snelweg A2. De opgave voor de landschaps-architecten was om het oude en nieuwe land te verbinden. De tuin, gelegen op een tussenniveau, moest bovendien een schakel worden in de zogeheten cultuur-as die een deel van Leidsche Rijn Centrum doorkruist. Deze as begint bij die oude boerderij en telt een aantal culturele instellingen.

In de Stadstuin zijn verschillende markante oplossingen bedacht om de hoogteverschillen te overbruggen. “Wij wilden de hoogteverschillen vieren en er assets van maken”, vertelt Koch. “Vandaar de brede en prominente zandgele trappartij in het hart van de langwerpige tuin en de royale oplopende plantvakken in een streepjespatroon tegen de ‘ruggengraat’ van de tuin, die het hoogteverschil van 1 meter versterken en zo de tuin rugdekking geven.” Omdat de stadstuin hoog ligt, was het mogelijk om eronder een gebouw met verschillende ruimtes te maken. Zo werd nog een creatieve en functionele oplossing bedacht voor het hoogteverschil. Deze ruimtes, kelders als het ware, liggen achter een ‘kademuur’, die van buiten doet denken aan de Utrechtse werfkelders aan de Oude Gracht.

Geliefde plek

Een eyecatcher is ook de loofgang van Tilia cordata ‘Greenspire’ aan de rand van de tuin, boven de muur. Om de volwassen bomen een goede overlevingskans te geven, moesten de landschapsarchitecten, groenaannemer en gemeente een oplossing vinden voor de beperkte ruimte tussen de gebouwruimtes en de bovenliggende tuin. Koch: “Bomen planten op een daktuin is vrijwel altijd problematisch. Aanvankelijk hadden we krap een halve meter ondergrond beschikbaar. Door de balken van het dak op de constructie te leggen echter, kwamen we uiteindelijk tot bijna een meter tussenruimte. Hierin wilden we twee bomen planten, maar dit zorgde weer voor nieuwe uitdagingen omdat de bomenrij dan niet zou dichtgroeien. De bomenleverancier raadde ons daarom aan om drie bomen per tussenruimte te planten. Vervolgens zijn de kluiten hierop voorbereid.” Het bleek een goed advies want na 2 jaar is de loofgang vrijwel gesloten en is dit een geliefde plek om te flaneren.

Verblijfsplekken met zachte vormen

Naast de loofgang, is ook de rest van de tuin zo ontworpen dat bewoners en bezoekers er wandelingen kunnen maken en de hele lengte van de tuin kunnen beleven. De paadjes tussen de plantvakken brengen hen dichtbij de beplanting én zijn praktisch voor de beheerder. In totaal zijn 3 verblijfsplekken met zachte vormen aangelegd, die uitnodigen om te zitten en te ontmoeten. Zo ligt de cultuurtuin rond de grote centrale trap, met ronde plantvakken met meerstammige bomen. Ook is er een verzonken tuin met bomen eromheen, die juist een intieme sfeer geeft. In het midden ligt een groot glanzend betonnen ei die uitnodigt tot spelen. Tot slot is er een vlondertuin met bamboe dek, die juist wat verhoogd is aangelegd en mooie zichtlijnen biedt. Tussen de verblijfsplekken liggen grasvelden die ruimte en openheid geven en waarop zowel gelopen, gespeeld als gepicknickt mag worden. 

Bij de keuze voor de beplanting is rekening gehouden met lange bloeitijden, ten behoeve van de bijen, vlinders en insecten. De insecten zijn op hun beurt samen met de bes- en vruchtdragende struiken en bomen een voedingsbron voor de vogels. In de kademuur zijn nestkasten voor de vogels en vleermuizen verwerkt.

Zowel Koch als Vernooij zien dat bewoners en bezoekers de Stadstuin inmiddels goed weten te vinden. “De tuin ligt middenin hoogstedelijk gebied en biedt een fijne en rustige plek om even op adem komen”, vertelt Koch. “En ook als onderdeel van de cultuur-as speelt de tuin inmiddels een rol.” Vernooij: “Iedereen is ontzettend blij met de tuin en daar doen we het voor. Er zijn zelfs al mensen die hier hun trouwfoto’s willen maken; mooi toch? De Stadstuin is echt een groene parel in Leidsche Rijn Centrum.”