Naoorlogse detaillering in de gevel weer zichtbaar

Verschillende woningtypologieën toegevoegd

De laatste fase van de renovatie van acht portiekflats uit 1948 in de Rotterdamse wijk Overschie nadert haar voltooiing. De 305 vernieuwde portiekwoningen vormen samen Welschen 2, vernoemd naar de ontwerper van dit bouwsysteem. Door te variëren met de dikte van de gevelafwerking kregen ook de laatste flats hun oorspronkelijke uitstraling terug.

Welschen 2 maakt onderdeel uit van een gebied in deze Rotterdamse wijk, waar begin jaren vijftig in totaal 840 montagewoningen volgens het systeem Welschen zijn gebouwd. De naam Welschen slaat terug op de Nederlandse architect F.H. Welschen. Direct na de Tweede Wereldoorlog was er een groot tekort aan bouwmaterialen, waardoor het materiaal duur was. Arbeid was in de jaren vijftig juist goedkoop en dus bedacht hij systeembouw, een bouwmethodiek met veel handenarbeid waarmee je dit soort gebouwen kon bouwen. Welschen 2 is één van de gebieden in Rotterdam die in het kader van de wederopbouw met behulp van systeembouw zijn opgebouwd.

Horizontaal samengevoegd

De acht portiekflats, eigendom van woningcorporatie Woonstad Rotterdam, zijn vanaf 2020 in vier fases gerenoveerd met elk jaar twee flats. In 2023 werden de woningen uit fase drie, de Van Noortwijckstraat, opgeleverd en in het vierde kwartaal van dit jaar worden naar verwachting de laatste twee portiekflats opgeleverd aan de Van Adrichemweg: “Wat de laatste twee fases bijzonder maakt, is dat we daar wat andere woningtypologieën in gemaakt hebben”, vertelt Peter Vervoorn, projectmanager bij woningcorporatie Woonstad Rotterdam. “In de derde fase hebben we een aantal horizontaal samengevoegde woningen voor grotere gezinnen gemaakt en in de flats uit de laatste fase hebben we maisonnettewoningen gecreëerd.”

De renovatie was hard nodig. Halverwege de jaren tachtig zijn de flats al eens opgeknapt door ze aan de buitenkant in te pakken met isolatiemateriaal en af te werken met stalen beplating. Het resultaat was een ‘doos’ waaruit alle oorspronkelijke geleding aan de portieken en dakranden was verdwenen. Woonstad Rotterdam koos voor een grondige aanpak door de woningen duurzaam te verbeteren en zo de kwaliteit van wonen in de wijk te verbeteren. De flats werden daarom tot op het casco kaal gemaakt, om ze daarna weer op te bouwen tot comfortabele, energiebesparende en gasloze woningen onder leiding van hoofdaannemer Slokker Bouwgroep Breda.

Betonnen casco

IJsselmonde buitengevelisolatie uit Rotterdam reinigde de gevels en bracht vervolgens het StoTherm Classic buitengevelsysteem aan van Sto Isoned. “Sto en IJsselmonde zijn partners”, zegt Mark Speksnijder, projectleider bij IJsselmonde. “Om de hoogst haalbare kwaliteit te behalen, zijn verschillende aspecten belangrijk. Zo werken we altijd met de materialen van Sto Isoned. Daarnaast zijn we KOMO-gecertificeerd. Dankzij die combinatie kunnen we ook een tien jaar durende verzekerde garantie afgeven. Daarmee is de opdrachtgever verzekerd van een optimaal resultaat.” Ook Niels Kempen , projectmanager bij Sto beaamt dat dit systeem de beste keuze is voor een project waarbij je alles opbouwt vanaf het betoncasco. “Om dat casco heen moest een hoog isolerend systeem gezet worden. Dat hebben we niet op de traditionele manier gedaan, maar juist met een slim gevelsysteem: StoTherm Classic. De architect heeft gekozen voor dit compacte systeem dat direct aansluit én aangebracht kan worden op het bestaande betonnen binnencasco.” Daarna bracht IJsselmonde minerale gevelstrips – ook van Sto – aan als afwerking van de gevel. Die gevelstrips lijken op echt metselwerk en werden in samenspraak met Vanschagen Architecten gekozen. Kempen: “Daarvoor hebben zij onze Sto-Cladding Creator gebruikt, een online keuzeselector met een grote collectie gevelstrips.” 

Verrassing

Het ontwerp van Vanschagen Architecten brengt naast het authentieke ‘bakstenen’ uiterlijk ook het oorspronkelijke reliëf in de gevel terug. En daarbij kwam men een verrassing tegen bij de laatste twee portiekflats. Achter de stalen beplating uit de jaren 80 kwamen nog meer ornamenten tevoorschijn dan bij de eerste zes portiekflats. Eén daarvan was een soort extra band in het beton rondom de ramen. Volgens Vervoorn is het zeer waarschijnlijk dat de twee flats die nu als laatste zijn aangepakt, oorspronkelijk de eerste blokken waren die in de jaren 50 gebouwd zijn. 

Woonstad Rotterdam en de architect kozen ervoor om de ornamenten bij de ramen en daklijsten van de laatste twee flats hetzelfde te maken als bij de andere zes flats. Voor IJsselmonde betekende dat extra werk om de gevels te verdikken of juist weer vlak te maken. 
 
Speksnijder: “Wij hebben op deze manier eigenlijk alle lijnen opnieuw moeten maken en vorm moeten geven. Door te spelen met de gevelstrips die iets meer naar binnen of naar buiten liggen, ontstaat er meer dynamiek aan die gevel.” Als voorbeeld noemt hij de penanten die IJsselmonde met behulp van verdikking in het plaatwerk extra vorm gaf zodat deze verder naar buiten komen. 

Frans balkon

Toch zijn er ook bewust verschillen in het ontwerp bedacht. Niet alleen door meer verschillende woningtypen, maar ook in de vorm van grote balkons die aan de achterkant van de flats in de Van Noortwijckstraat hangen. Voor de flats aan de Van Adrichemweg is juist gekozen voor Franse balkons aan de voorkant van de flats en zijn er verhoogde terrassen gemaakt. De flats zijn dus net even anders, maar horen wel tot dezelfde familie. Vervoorn: “Dat is het mooie van het gebruikte gevelsysteem: je kunt hier zien dat je dat naar je hand kunt zetten, boetseren bijna, om andere details te maken dan vooraf bedacht. Dat is leuk voor Sto en IJsselmonde, maar zeker ook voor ons!”